Kamperman Sanders: “Intellectueel eigendom beschermt alles wat immaterieel is, van tomaatveredeling tot de verkoop van digitale boeken. Een van onze promovendi onderzoekt welke rechten plantveredelaars hebben als het gaat om biotechnologiepatenten. Er bestaan zorgen dat patentmonopolies de keuze van traditionele plantveredelaars, voor het kweken van bijvoorbeeld nieuwe varianten van planten als tomaten en broccoli, negatief beïnvloeden. De vraag is hoe wet- en regelgeving innovaties kan beschermen, zonder dat dit ten koste gaat van de concurrentie tussen plantveredelaars en de vooruitgang in plantgenetica. En dan ook nog op een voor de maatschappij begrijpelijke manier. Dat laatste ontbreekt vaak, waardoor de publieke opinie zich tegen de regelgeving keert.”
Een ander voorbeeld is het doorverkopen van een digitaal e-book, waarover op dit moment een zaak bij het Europese Hof van Justitie dient. “Het Hof zal doorverkoop waarschijnlijk niet toestaan”, zegt Moerland. “Een e-book is een digitale kopie en leidt altijd tot meer digitale kopieën. Toch is dit moeilijk uit te leggen aan mensen die hebben betaald voor zo’n boek. Waarom zou je een e-book niet mogen doorverkopen aan anderen, net zoals een gedrukt boek? Dat is nog steeds onduidelijk. Hopelijk brengt de rechtszaak hierover meer duidelijkheid.”

Grensoverschrijdend

Intellectueel eigendomsrecht verschilt per land. Kamperman Sanders: “De regels zijn zeer complex, zelfs voor ons. In Duitsland bijvoorbeeld krijg je, als je in een hotel een film downloadt, een brief van een advocatenkantoor die betaling eist voor de film. En in andere landen weer heeft zelfs het downloaden van een illegale kopie geen enkel gevolg. Tot voor kort was het zelfs zo dat je binnen Europa met je eigen Netflixaccount in het buitenland een heel ander aanbod kreeg dan thuis.    Grensoverschrijdende licenties zijn nieuw. De regelgeving daarover moet veel transparanter worden willen mensen deze regels accepteren. Als er duidelijkheid en uniformiteit komt, zal men eerder bereid zijn om te betalen voor het downloaden of streamen van muziek.”

Welke gevolgen heeft IE  in onze wereld die steeds meer met elkaar verbonden raakt? “We kopen allemaal spullen bij Chinese webshops, maar de productkwaliteit en -veiligheid voldoen niet aan de Europese regels”, zegt Kamperman Sanders. “Die producten zijn ook vaak zonder toestemming nagemaakt of gekopieerd. In het verleden kwamen producten in containers aan en kon de douane zendingen controleren. Nu vele aankopen online worden besteld, komen ze via de post, waardoor het voor de douane steeds moeilijker wordt om illegale zendingen te onderscheppen. Het is een permanente strijd. Sommige producten zijn simpelweg gevaarlijk, van andere is de wettelijke status onduidelijk. Mensen willen een koopje en verwachten tegelijkertijd dat de overheid hen beschermt tegen ondeugdelijke producten. Ze weten misschien niet eens dat ze nepproducten bestellen, of ze vinden het vervelend dat grote bedrijven die toch al veel geld verdienen aan hun merkproducten, kunnen voorkomen dat er goedkope illegale kopieën op de markt komen. Er moet daarom een oplossing komen voor de douane die niet teveel inbreuk maakt op de belangen van alle betrokkenen.”

Kloof overbruggen in de ‘Valley of Death’

Het EIPIN Innovation Society project richt zich op de rol van intellectueel eigendom bij innovatie. Eén promovendus onderzoekt daarom de ‘Valley of Death’, een economisch model dat hoge investeringen vereist in onderzoek en ontwikkeling, voordat een innovatief bedrijf een product kan verkopen. Vaak duurt de ontwikkeling van een product te lang om er als investeerder geld aan te kunnen verdienen. Moerland: “Veel uitvindingen halen niet eens de markt: ze verdwijnen in een lade voordat de maatschappij ervan kan profiteren. Dat is echt een maatschappelijk probleem in Europa.”
Kamperman Sanders vult aan: “De VS zijn succesvoller in het overbruggen van deze kloof. De regelgeving is er minder strikt en ze beschikken over meer financiële instrumenten en incubators. Zelfs een zwaar gereguleerde maatschappij als China heeft het beter voor elkaar. Onderzoek en ontwikkeling in de door de staat geleide bedrijven en onderzoeksinstituten zijn daar volledig op elkaar afgestemd. Er is een sterke politieke druk om internationale kampioenen te kweken, bijvoorbeeld op het gebied van biotech en openbaar vervoer. Alles wordt ingezet op deze sectoren, dus natuurlijk levert dat resultaat op . Maar het leidt tot een kunstmatige omgeving, waarin concurrentie wordt onderdrukt. Europa staat ergens tussen deze twee extreme situaties in.”

Holistisch

Het EIPIN-project onderzoekt de mogelijkheden om de Europese concurrentiekracht en innovatie te versterken, rekening houdend met de maatschappelijke zorgen. Moerland: “We richten ons op alle betrokken partijen, die allemaal hun eigen belang hebben, verschillende rollen hebben in de markt en dus verschillende behoeften. Intellectueel eigendom is niet in steen gebeiteld, of je de regelgeving rechtvaardig vindt, hangt af van wie je bent. De meeste IE-projecten richten zich op de belangen van de rechthebbenden. Begrijpelijk, omdat zij de grootste financiële en economische risico’s lopen. Maar in een maatschappij die innovatie nodig heeft, moeten mensen altijd toegang kunnen hebben tot kennis. Ze moeten weten welke kennis ze vrij mogen gebruiken en weten waar de grenzen en de economische risico’s liggen bij intellectuele en industriële innovaties. Dit aspect is tot nu toe onderbelicht gebleven.”

Best practices

Bij het project, dat vier jaar duurt, zijn vijf Europese universiteiten betrokken. Vijftien promovendi schrijven dissertaties over diverse thema’s. “Dit project is uniek, niet alleen vanwege de holistische benadering van intellectueel eigendom, maar ook omdat de promovendi een doctorsgraad aan twee universiteiten kunnen krijgen”, stelt Moerland. “Promotieprogramma’s in Europa zijn nog niet op elkaar afgestemd. We voelen ons dus echte pioniers, we zetten een volledig nieuw systeem op waarin dissertaties door twee universiteiten kunnen worden beoordeeld en hopen hiermee best practices op te bouwen voor andere Europese universiteiten.”