Als je je ‘anders’ voelt

Naar schatting is 10 tot 15% van alle studenten aan een universiteit hoogbegaafd. En nee, dat wil niet per se zeggen dat je dan een IQ van 150 hebt en in je vrije tijd het liefst wiskundige puzzels oplost – je ‘anders’ voelen dan medestudenten kan ook al een kenmerk zijn, aldus Anke Smeenk, studieadviseur bij de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences. Met het project ‘About not being an Einstein’, mogelijk gemaakt door een beurs van het Diversity & Inclusivity Office, wil zij binnen de Universiteit Maastricht zorgen voor meer (h)erkenning van hoogbegaafdheid.

Het begon allemaal toen Anke Smeenk als studieadviseur werd benaderd door een hoogbegaafde studente die niet goed wist hoe ze moest studeren. ‘‘Ze had de basis- en middelbare school moeiteloos doorlopen, maar eenmaal op de universiteit liep ze vast. Om haar goed te kunnen adviseren, ging ik op zoek naar bestaande expertise op dat gebied. Tot mijn verbazing vond ik die nog niet binnen de universiteit, en de informatie op internet bleek vooral gericht op het primair en voortgezet onderwijs. Vlak daarna kwam de Diversity & Inclusivity-subsidie voorbij. Zo ontstond het idee om binnen de UM zélf aan de slag te gaan met een projectgroep rondom hoogbegaafdheid bij studenten.’’

De schaamte voorbij

Het doel van het hoogbegaafdheidsproject is drieledig. Smeenk: ‘‘Allereerst biedt het laagdrempelige activiteiten voor studenten, al dan niet hoogbegaafd, waarbij ze in peer-to-peergroepen ervaringen kunnen uitwisselen en inzichten kunnen opdoen. Daarnaast moet het project zorgen voor meer inhoudelijke kennis binnen de UM (in dat kader volgt Smeenk de Radboud International Training on High Ability (RITHA), red). Tenslotte willen we meer bewustzijn creëren rondom hoogbegaafdheid, zodat zowel studenten als medewerkers het beter herkennen en er anders mee omgaan.’’

Op deze manier hoopt Smeenk vooral dat de universiteit een inclusievere plek wordt. ‘‘Als ook maar één student naar aanleiding van dit project denkt: hé, die symptomen heb ik ook, en zich vervolgens gezien voelt, dan ben ik al tevreden.’’

Ouderwetse opvattingen

Nu heerst er nog vaak een hoop negativiteit en schaamte rondom hoogbegaafdheid, met name door vooroordelen en ouderwetse opvattingen, zo ontdekte Smeenk. ‘‘Vaak wordt gedacht dat hoogbegaafden automatisch ‘raar’, ‘nerds’ of niet sociaal zijn, en dat ze tegen allerlei problemen aanlopen. Daarom houden ze het liever voor zich. Terwijl veel mensen die eigenlijk hoogbegaafd zijn, het in de praktijk niet eens merken, of er pas op latere leeftijd achterkomen.’’

- de tekst gaat verder onder de foto -

Milou Schreuders

Fac. Health, Medicine and Life Sciences

Anke Smeenk studeerde geneeskunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, gevolgd door de huisartsenopleiding in Maastricht. Daarna was zij onder meer werkzaam als huisarts voor Koraal, locatie Maasveld. Sinds 2015 is Smeenk werkzaam voor de Universiteit Maastricht; eerst als coördinator van diverse onderwijs- en interventieprojecten, sinds 2019 als studieadviseur bij de Faculty of Health Medicine and Life Sciences. Daarnaast is ze nauw betrokken bij het UM Skillslab en volgt ze momenteel de Radboud International Training on High Ability (RITHA), een opleiding op het gebied van hoogbegaafdheid.

Foto: Arjen Schmitz.

Een universele definitie van hoogbegaafdheid bestaat nog niet. ‘‘Vroeger werd vooral gekeken naar hoge intelligentie. Modernere cognitieve kaders focussen zich echter ook op zaken als hoge mates van creativiteit en motivatie. Daarnaast zijn steeds meer wetenschappers, zoals autoriteit Tessa Kieboom, ervan overtuigd dat hoogbegaafden bepaalde overeenkomstige karaktereigenschappen bezitten, zoals een groot rechtvaardigheidsgevoel, hoogsensitiviteit, een kritische houding en perfectionisme (zie het grijze kader).’’

De wereld door een vergrootglas

Maar bijna elke student herkent wel een of meer van die eerdergenoemde elementen, waar zit dan het verschil tussen hoogbegaafden en niet-hoogbegaafden? Smeenk: ‘‘Veel mensen die hoogbegaafd zijn, ervaren een combinatie van elementen. Maar het verschil zit vooral in hoe zij de wereld meestal ervaren: door een ‘vergrootglas’, zij zien vaak zaken die anderen nog niet hadden opmerkt. Maar laten we vooral niet te zeer in hokjes denken. Dé hoogbegaafde student bestaat immers niet; iedereen heeft een eigen achtergrond, signalen en passende oplossingen. Daarom past dit project ook zo goed bij het Diversity & Inclusivity Office.’’

Een mooie gift

Denk je na het lezen van dit artikel dat je wellicht hoogbegaafd bent, of wil je gewoon meer weten over het onderwerp, dan ben je van harte welkom bij een van de volgende peer-to-peergroepen (zie het grijze kader). Smeenk kijkt in ieder geval terug op een succesvolle eerste bijeenkomst in januari. ‘‘Het was een leuke sessie, je merkte echt dat mensen zich in situaties herkenden en zich verbonden voelden.’’

Hoe herken je hoogbegaafdheid?
Mogelijke kenmerken zijn:

Je ‘anders’ voelen
Motivatieproblemen
Uitstelgedrag
Perfectionisme, zeer hoge lat
Problemen met studeren
Veel discussies en confrontaties
Hoogsensitiviteit
Laag zelfbeeld
Hoge zelfreflectie
Groot rechtvaardigheidsgevoel
Faalangst
Angstige of depressieve gedachten
Eerst overzicht, erna pas details (i.p.v. andersom)
Hoge intelligentie (hoewel je dus geen ‘Einstein’ hoeft te zijn)

En dat succes smaakt naar meer. Momenteel is Smeenk in samenwerking met EDLAB bezig met nieuwe workshops voor medewerkers, gericht op studentenbegeleiding. In de toekomst hoopt ze hoogbegaafdheid verder op de kaart te zetten binnen de UM, bijvoorbeeld via lezingen, workshops en andere activiteiten. ‘‘In het Engels betekent hoogbegaafdheid ‘giftedness’ – laten we ervoor zorgen dat hoogbegaafdheid daadwerkelijk voor iedereen een ‘gave' wordt.’’

Instagram: @giftnedness_UM
bu-giftedness@maastrichtuniversity.nl

Van 5 tot en met 13 maart 2022 is het tevens de Week van de Hoogbegaafdheid. Kijk voor meer informatie op www.weekvandehoogbegaafdheid.nl.

Over de peer-to-peergroepen
Tijdens elke peer-to-peergroep staat een ander thema centraal, dat informeel en laagdrempelig wordt besproken aan de hand van stellingen, vragen en discussies. Op 7 maart 2022, van 15.30 tot 17.00 uur, is het thema: ‘I don’t feel gifted: everyone can do this, right?’. Daarnaast zijn er bijeenkomsten op 5 april, 10 mei en 14 juni. Iedereen is welkom, of je je nu hoogbegaafd voelt of niet. Voor meer informatie en aanmelden, klik hier.

Johannes, masterstudent Psychologie, specialisatie Health and Social Psychology, nam deel aan de eerste peer-to-peergroep van het ‘Einstein’-project. Wat zijn zijn ervaringen?

‘‘Ik beschouw mezelf niet direct als hoogbegaafd of hoogsensitief. Maar toen ik de uitnodiging voor de groep in mijn mailbox zag, was ik toch nieuwsgierig. Ik wilde namelijk graag meer weten over het onderwerp, want ik herken een hoop symptomen bij mensen in mijn omgeving en ik wil ze graag goed verder kunnen helpen. Bovendien wil ik dit soort sessies stimuleren, aangezien het goed is dat er binnen de UM meer bewustzijn komt op het gebied van hoogbegaafdheid.

De sessie vond plaats in een kleine groep van ongeveer tien deelnemers. Er heerste een aangename sfeer, iedereen voelde zich veilig genoeg om ervaringen uit te wisselen. Ook voor mensen zoals ik, die zich niet direct als hoogbegaafd beschouwen, was het erg interessant. Het viel me namelijk op dat veel zaken die voorbijkwamen, dingen zijn waar bijna iedereen weleens tegenaan loopt, of je je nu hoogbegaafd voelt of niet. Samengevat zou ik de sessie aanraden aan iedereen die het interessant vindt om menselijk gedrag beter te begrijpen: bij zichzelf en bij anderen.’’

De D&I-beurs

De beurzen van het Diversity & Inclusivity Office stimuleren innovatieve bottom-up-initiatieven op het gebied van diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid. Voor meer informatie, klik hier.

Zoekterm